Marat’ın ölümü, Jacques Louis David tarafından 1793 yılında çizilmiştir. Benim de profilimde kullandığım ve bir hayli sevdiğim bu resmi biraz daha detaylı incelemeye çalışacağım.
24 Mayıs 1743’de İsviçre’de doğan Jean Paul Marat, Fransız bilim ve siyaset adamıdır.
Eylül 1789 L’ami du Peuple(Halkın Dostu) isimli bir gazetede yazdığı keskin dilli yazıları ile dikkatleri üzerine çeken Marat, Fransız Devriminde yoksul kesimlerin çıkarları için çalışır.
Halk egemenliğini savunduğundan, halk tarafından sevilen bir kişiliktir. Bir dönem ülkesinden, Londra’ya kaçmak zorunda kalır. Bu dönemde tedavisi olmayan bir cilt hastalığına yakalanır. Bu nedenle vaktinin büyük bir kısmını küvette geçirmek zorunda kalır.
Ülkesine döndükten sonra yargı önüne çıkar. Beraat eder ama o sırada halkın omuzları üzerindeyken ‘‘100.000 kişinin kellesi kesilecek’’ türünden bir söylemde bulunarak şiddet yanlısı olduğunu belli etmiş olur.
Hastalığı nedeniyle çok uzun süreler küvette kalan Marat, çalışmalarını banyosunda yapmak zorunda kalır. 13 Temmuz 1793 tarihinde Charlotte Corday isimli Jironden taraftarı, aristokrat bir ailenin kızı tarafından öldürülür. Corday yargılanır, giyotine mahkum edilir. Mahkeme de ‘‘Ben, 100.000 kişinin kellesini kurtarmak için bir kişiyi öldürdüm’’ der.
Corday, elinde bazı kanıtlar olduğunu söyleyerek Marat’ın evine gider. Banyoda görüşme yaptıkları sırada Marat’ı göğsünden bıçaklar. Cinayetten bir gün önce yakın arkadaşı Marat’ı evinde ziyaret eden Jacques Louis David, ölüm haberini aldığında yakın arkadaşının ölümünü hem belgelemek hem de ölümsüz kılmak için bu resmi yapmıştır.
Tablo Hakkında
İlk bakışta Marat’ı hüzünlü yüz ifadesi ile(sonuçta ölmüş), göğsünden kan akarken görüyoruz. Tabloda ressam, ölen en yakın arkadaşını bir anlamda şehit olarak görür ve onu herkesin bu şekilde hatırlamasını ister. Bu yüzden Marat’ın ölüm anında acı, kan, şiddet yoktur. Onun yerine sade bir arka plan, tek yönden gelen, Marat’ın omzunu ve yüzünü aydınlatan ışık, sakin, hafif hüzünlü bir yüz hali vardır. Biraz daha detaya indiğimiz de aslında tablonun ilginç detaylar sakladığını görebiliriz.
Mesela:
Tablonun alt tarafında Marat’ın kullandığı tüy kalem ile bıçağı yan yana görüyoruz. Burada anlatılan birkaç anlam olabilir. İlki Fransız Devriminde iki farklı kesimin kullandıkları biçiminde karşımıza çıkıyor olabilir. İkincisi, bir gazetecinin ‘silahı’ olarak kalem ve yanında cinayeti işleyen kişi(veya tarafın) silahı. Üçüncü ve son olarak ise Akıl ve Şiddet ikilisine bir gönderme olabilir.
Burada ise görüldüğü üzere ‘‘A Marat, David I’an Deux’’ yazıyor. Bu imza niteliğindedir ama sadece sanatçının imzası değildir. Fransızca da I’an, yıl, Deux ise iki demektir. Yani yıl iki. Bu Marat’ın devriminin ikinci yılına işaret eder. Sanatçının imzası aynı zamanda bu eseri arkadaşına ithaf eder.
Marat’ın sol eliyle tuttuğu kanlı kağıt, Corday’ın kendisiyle görüşmek için evine giriş yaparken kullandığı dilekçedir. Üstünde Fransızca olarak ‘‘Il suffit que je sois bien malheureuse pour avoir droit a votre bienveillance’’, yani “13 Temmuz 1793. Marieanne Charlotte Corday’dan yurttaş Marat’a. Benim büyük mutsuzluğum sizin hayırseverliğinize ulaşmama vesile olacaktır" yazmaktadır.
David, tabloda arkadaşını idealize ederek çizer. Marat’ın duruşu ortaçağ heykellerini andırır. Hastalığı ile ilişkili yani cildi üzerinde herhangi bir kusur gözükmüyor. Ayrıca Marat’ın duruşu aşağıda da görüleceği üzerine Caravaggio’nun İsa’nın Mezara Konuluşu tablosundaki İsa’nın pozisyonu ile aynıdır. David, bu şekilde arkadaşına şehitlik atfetmektedir.
Tablonun Etkileri
Tablo, döneminde birçok sanatçıya ilham kaynağı oldu;
Guillame Joseppüh Roques - La Mort De Marat
Paul Baurdry - Charlotte Corday
Edvard Munch(yeniden yorumlanmış hali)